ભગવાન વિશ્વકર્મા સાથે મહાવીર હનુમાનજીના સબંધો અને તેમનો સંક્ષિપ્ત પરિચય

ભગવાન વિશ્વકર્મા  સાથે મહાવીર હનુમાનજીના સબંધો અને તેમનો સંક્ષિપ્ત પરિચય 

ભગવાન શ્રીરામ માટે ભક્તિની સૌથી લોકપ્રિય પવિત્ર છબી છે અને ભારતીય મહાકાવ્ય રામાયણની સૌથી મહત્વપૂર્ણ વ્યક્તિઓમાંની એક છે. કેટલાક ગ્રંથો અનુસાર ભગવાન શિવના 11મા રુદ્ર અવતારને સૌથી શક્તિશાળી અને બુદ્ધિશાળી માનવામાં આવે છે. રામાયણ અનુસાર તે જાનકીને ખૂબ જ પ્રિય છે. આ પૃથ્વી પરના સાત મહાન મહાપુરુષોમાં જેમને અમરત્વનું વરદાન મળ્યું છે તેમાનાં એક બજરંગબલી છે. ભગવાન રામની મદદ કરવા માટે હનુમાનજીનો અવતાર થયો હતો. હનુમાનજીના શૌર્ય વિશે અસંખ્ય કથાઓ પ્રચલિત છે. પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર, હનુમાનજી "મારુતિ" એટલે કે "મારુત-નંદન" (પવનપુત્ર) છે.

જંબુદ્વીપના વર્ષ મેરુ પર્વતની દક્ષિણે, પ્રથમ ભારતવર્ષ, બીજો કિમ્પુરુષવર્ષ અને ત્રીજો હરિવર્ષ. તેની દક્ષિણે રમ્યકવર્ષ, હિરણ્યમયવર્ષ અને ત્રીજું ઉત્તરકુરુવર્ષ છે. આમાં કિમ્પુરુષવર્ષના સ્વામી શ્રી હનુમાનજી છે. ત્યાં ભગવાન શ્રી રામચંદ્રજીની પૂજા થાય છે.

હનુમાનજીનું વાહન :

'હનુમત્સહસ્ત્રનમસ્તોત્ર'ના 72મા શ્લોકમાં તેમને 'વાયુવાહન' કહેવામાં આવ્યા છે. મતલબ કે તેનું વાહન હવા છે. તેઓ પવન પર સવારી કરે છે અને એક જગ્યાએથી બીજી જગ્યાએ ખૂબ જ ઝડપે મુસાફરી કરે છે. હનુમાનજી એકવાર શ્રી રામ અને લક્ષ્મણને ખભા પર લઈને ઉડાન ભરી હતી. તે પછી, એકવાર હનુમાનજીએ વાતો વાતમાં દ્રોણાચલ પર્વતને જડમૂળથી ઉખેડી નાખ્યો અને તેને લંકા લઈ ગયો અને તે જ રાત્રે તેને તેના સ્થાને પાછો મૂક્યો. એવું પણ કહેવાય છે કે તે ભૂતો પર પણ સવારી કરે છે.

खड्गं त्रिशूलं खट्वाङ्गं पाशाङ्कुशसुपर्वतम् ।

मुष्टिद्रुमगदाभिन्दिपालज्ञानेन संयुतम् ॥ ८॥

एतान्यायुधजालानि धारयन्तं यजामहे ।

प्रेतासनोपविष्टं तु सर्वाभरणभूषितम् ॥ ९॥

ભગવાન વિશ્વકર્મા હનુમાનજીને વરદાન અને શસ્ત્રો અર્પણ :

- પ્રભુ વિશ્વકર્માએ હનુમાનજીને તેમના સ્વ-નિર્મિત શસ્ત્રોની મદદથી અમર અને અવિનાશી બનવાનું વરદાન આપ્યું, જે આઠ દૈવી વરદાનોમાં સૌથી મહત્વપૂર્ણ વરદાન હતું.

(વાલ્મીકિ રામાયણ 7/36/19-20)

- કિષ્કિન્દાપુરીની રચના વિશ્વકર્માજીએ કરી હતી. જ્યાં મહાબલી બાલી, સુગ્રીવ, હનુમાનજી અને અન્ય લોકો રહેતા હતા.

(આધ્યાત્મિક રામાયણ ઉત્તરકાંડ કેન્ટો 3/શ્લોક 18)

- કપિ (હનુમાન) ધ્વજ રથનું નિર્માણ

(મહાભારત આદિપર્વ 224/12-13)

- જે કપિ (હનુમાન) ધ્વજ રથ અર્જુને વરુણ દેવ પાસેથી અગ્નિદેવ દ્વારા પ્રાપ્ત કરી હતો. જેના સારથિ શ્રીકૃષ્ણ હતા અને અર્જુન તેના પર સવાર થઈને મહાભારતના યુદ્ધમાં વિજયી બનીને લડ્યા હતા.

(મહાભારત ઉદ્યોગપર્વ 56/10-13)

- હનુમાનજીએ લંકા દહન કરી નાખ્યા પછી, મય વિશ્વકર્માએ પોતે લંકાનું પુનઃનિર્માણ કર્યું.

(વાલ્મીકિ રામાયણ લંકા અને ઉત્તરાકાંડ)

હનુમાનજીના વરદાન અને શસ્ત્રો :

હનુમાનજીના શસ્ત્રોમાં તેમની ગદા પ્રથમ સ્થાન ધરાવે છે. કુબેરે તેને ગદાની પ્રહારથી અપ્રભાવિત રહેવાનું વરદાન આપ્યું છે. યમે તેને તેની સજાથી રક્ષણ આપ્યું છે. ભગવાન શંકરે હનુમાનજીને ભાલા, પાશુપત, ત્રિશૂળ વગેરે જેવા શસ્ત્રોથી રક્ષણ આપવાનું વરદાન આપ્યું હતું. શસ્ત્રોના નિર્માતા પ્રભુ વિશ્વકર્માએ હનુમાનજીને તમામ શસ્ત્રોથી અભેદ્ય રહેવાનું વરદાન આપ્યું હતું. તેના સમગ્ર શરીરના અંગો, દાંત, મુઠ્ઠી, નખ, પૂંછ, ગદા, પર્વતો, છોડ વગેરે ભગવાનના દુષ્કૃત્યોનો નાશ કરવા માટેના દિવ્ય શસ્ત્રો જેવા છે. દેવશિલ્પી ભગવાન વિશ્વકર્માએ પણ હનુમાનજીને વરદાન આપ્યા હતા કે તેમના દ્વારા બનાવેલા કોઈપણ શસ્ત્ર પર તેની કોઈ અસર નહીં થાય. તે હંમેશ માટે અમર થવાનું ધન્યતા પામ્યા.

હનુમાનજીનો વિશ્વકર્માજી સાથેનો સંબંધ :

મહાવીર હનુમાન કેશરીના પુત્ર અને વાયુદેવ અનિલના ઔરસ પુત્ર છે. અનિલ તે વિશ્વકર્માજીના સંબંધમાં કાકા થાય છે. પ્રભાષ ઋષિ ના અનિલ ભાઈ થાય છે. 

(વાલ્મીકિ રામાયણ 4/66/29-30)

શિવના પુત્ર હનુમાનજી હોવાને કારણે, વિશ્વરૂપ વિશ્વકર્માના સસરાના પુત્ર બન્યા. પવન (અનિલ) નો પુત્ર હોવાથી તે કાકાનો નાનો ભાઈ છે. કેસરી બૃહસ્પતિના પુત્ર છે અને બૃહસ્પતિ વિશ્વકર્માજીના મામા છે.

(વાલ્મીકિ રામાયણ 4/66/8-9)

(વાલ્મીકિ રામાયણ 4/66/29-30)

(વાલ્મીકિ રામાયણ 6/30/21)

(વાલ્મીકિ રામાયણ 7/35/19-20)

મહાવીર હનુમાનનો જન્મ કેસરી, બૃહસ્પતિના પુત્ર અને વિશ્વકર્માના પિતરાઈ ભાઈ, તેમની અંજના નામની પત્નીથી થયો હતો.

(વાલ્મીકિ રામાયણ 2/100/14)

ઉપરાંત, ભીમનો જન્મ આઠમા વસુ અનિલ (વાયુ) ના ભાગમાંથી થયો હતો. અનિલ વિશ્વકર્માજીના સગા કાકા છે. ભીમ અને હનુમાન પણ વિશ્વકર્માજીના પિતરાઈ ભાઈ થાય.

(મહાભારત 1/63/116)

શોધ સંકલનકર્તા - મયુરકુમાર મિસ્ત્રી (મોડાસા)

શ્રી વિશ્વકર્મા સાહિત્ય ધર્મ પ્રચાર સમિતિ