કેમ મનાવવામાં આવે છે 17 સપ્ટેમ્બર શ્રી વિશ્વકર્મા ભગવાનનો પૂજા મહોત્સવ

કેમ મનાવવામાં આવે છે 17 સપ્ટેમ્બર શ્રી વિશ્વકર્મા ભગવાનનો પૂજા મહોત્સવ

ભગવાન વિશ્વકર્મા વિશે ઘણી માન્યતાઓ છે. કેટલાક ધર્મશાસ્ત્રીઓ માને છે કે ભગવાન વિશ્વકર્માનો જન્મ અશ્વિન મહિનાના કૃષ્ણ પક્ષમાં થયો હતો, તો બીજી તરફ લોકો કહે છે કે તેમનો જન્મ ભાદ્રપદ મહિનાની અંતિમ તિથિએ થયો હતો. અને મોટા ભાગના પુરાવાઓમાં મહા સુદ તેરસનો દિવસ ભગવાન વિશ્વકર્માના પ્રાગટયનો દિવસ છે, જ્યારે પ્રાગટય દિવસ સિવાય એક માન્યતા ઉભરી આવી હતી જેમાં વિશ્વકર્મા પૂજા સૂર્યના સંક્રમણ અનુસાર નક્કી કરવામાં આવી હતી. અને કેટલાક કન્યા સંક્રાંતિનો પુરાવો આપી રહ્યા છે, ત્યારબાદ આ દિવસને સૂર્ય સંક્રાંતિનો દિવસ માનવામાં આવ્યો. તે લગભગ દર વર્ષે 17 સપ્ટેમ્બરે આવે છે, તેથી આ દિવસે વિશ્વકર્મા પૂજા શરૂ થઈ. આ સિવાય બીજી એક કથા એવી પણ છે કે કોલકાતાના હાવડા બ્રિજના નિર્માણના શુભ દિવસે ભગવાન વિશ્વકર્માજીની પૂજા કરવામાં આવી હતી, તે દિવસ 17 સપ્ટેમ્બર હતો, ત્યારથી 17 સપ્ટેમ્બર વિશ્વકર્મા પૂજા દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. શરૂઆતમાં, ફક્ત પશ્ચિમ બંગાળ જ આ તહેવાર ઉજવતું હતું, ધીમે ધીમે તેના સાથી રાજ્યોએ પણ ઉજવણી કરવાનું શરૂ કર્યું, આજે આ અવાજ આખા દેશમાં ગુંજી રહ્યો છે. આ સંક્રાંતિને અન્ય સંક્રાંતિ કરતાં વધુ મહત્વની માનવામાં આવે છે, કારણ કે તે વાતયુક્ત છે અને પુરાવા અને દલીલોના આધારે એ સાબિત થાય છે કે કન્યા સંક્રાંતિથી પાનખરની શરૂઆત થાય છે. શરદઋતુથી જ સૃષ્ટિની રચના શરૂ થઈ છે. પ્રલયના સમયે જ્યારે અગ્નિ, વાયુ, પાણી, પૃથ્વી અને આકાશ વગેરે પાંચ મહાભૂત ભગવાનમાં ભળી જાય છે અને સૂર્યપ્રકાશ પણ સમાપ્ત થાય છે, ત્યારે જગત શીતળ (પાનખર) થઈ જાય છે અને એ જ શરદઋતુમાં બદલાવ કરે છે, જ્યારે ભગવાન (વેદોમાં તેને વિશ્વકર્મા ભો (ભૌવન) કહેવામાં આવે છે) ફરીથી બ્રહ્માંડનું સર્જન કરે છે. સર્જનની શરૂઆતમાં એટલે કે પાનખરમાં, અન્ય મહાન ઋષિઓની જેમ, ભગવાન વિરાટ વિશ્વકર્માની રચના કરે છે, જે વિશ્વ માટે હસ્તકલાના કામ કરે છે, જેની પૂજા કરે છે. દિવસ આ કન્યાનો છે સંક્રાંતિ જ ઉજવાય છે. આ સંક્રાંતિને સર્જનની શરૂઆતનું નવું વર્ષ માનવામાં આવે છે, જેમ કે મેષ સંક્રાંતિ એ સૌર વર્ષ છે, ચૈત્ર સુદ એકમ એ વિક્રમી સંવતનું નવું વર્ષ છે વગેરે. આ રીતે, કન્યા સંક્રાંતિમાં, ભગવાન વિશ્વકર્માએ વિશ્વની રચના કરી અને વિશ્વને સુખી બનાવવા માટે, તેમણે શિલ્પદેવ મહર્ષિ ત્વષ્ટા વિશ્વકર્માની રચના કરી, જે હસ્તકલાના પ્રણેતા છે. આ કારણોસર, આ કન્યાની સંક્રાંતિ પર, દેવાચાર્ય દેવશિલ્પી ભગવાન વિશ્વકર્મા અને ત્વષ્ટા વિશ્વકર્મા બંનેની પૂજા કરવાની વિધિ છે, તેથી વિશ્વકર્મા જગદગુરુ છે.

મારા અંગત મંતવ્ય મુજબ ભગવાન વિશ્વકર્માનો ઉત્સવ ગમે તે તિથિ કે તિથિ ઉજવવામાં આવે તો આપણે સૌથી વધુ ખુશી વ્યક્ત કરવી જોઈએ કે આજે જાગૃતિ આવી છે અને શાસ્ત્રો આપણને આટલી જુદી જુદી કથાઓ અનુસાર કહી રહ્યા છે, તો આનાથી વધુ ખુશી શું હોઈ શકે છે.

*विश्वकर्मा विमना आद्विहाया धाता विधाता परमोत संदृक् ।*

*तेषामिष्टानि समिषा मदन्ति यत्रा सप्तऋषीन्पर एकमाहुः ॥*

   - (ઋગ્વેદ મંડલ -૧૦,સુક્ત - ૮૨, મંત્ર - ૨)

અર્થ - જે મહાન વિશ્વકર્મા સમગ્ર વિશ્વની રચનાનું કાર્ય ધરાવે છે અને જે અનેક પ્રકારના વિજ્ઞાનથી ભરપૂર છે, જે સર્વ પદાર્થોમાં વ્યાપેલા છે, જે સર્વને ટકાવી રાખે છે અને સર્જન કરે છે, જે સર્વને સમાન રીતે જુએ છે, જે શ્રેષ્ઠ છે અને જે સર્વશ્રેષ્ઠ છે. અનન્ય ભગવાન તેમના જેવું બીજું કોઈ નથી. વિદ્વાનો કહે છે કે તે સપ્તઋષિઓ કરતાં ઉચ્ચ સ્થાને સ્થાપિત છે અને તેમના હવનો અને યજ્ઞો કરવાથી ઇચ્છાઓ પૂર્ણ કરે છે.

*सर्वेषां वास्तुविद्योक्ता देवतानां यथाविधि ।।*

*श्रियाः सम्पूजनं कृत्वा वासुदेवस्य चाप्यथ ।। १५ ।।*

*पूजनं मण्डले कार्ये वास्तुदेवगणस्य च ।।*

*विनायकस्य देवस्य विश्वकर्मण एव च ।। १६ ।।*

  - (વિષ્ણુધર્મોત્તરપુરાણ /ખંડ - ૩/અધ્યાય - ૯૪, શ્લોક - ૧૫-૧૬) 

અર્થ - ભગવાન દેવશિલ્પી વિશ્વકર્મા તમામ કર્મકાંડ શાસ્ત્રો અનુસાર તમામ દેવતાઓના કર્તાહર્તા છે, સૌભાગ્યના દેવતા અને ભગવાન વાસ્તુદેવની પૂજા કર્યા પછી મંડળમાં વાસ્તુ દેવતાઓની પૂજા સાથે વિનાયક અને વિશ્વકર્માની પણ પૂજા કરવી જોઈએ.

દેવાચાર્ય દેવશિલ્પી ભગવાન વિશ્વકર્મા જી વિના કોઈપણ મંદિરનું વાસ્તુ મંડળ પૂર્ણ થતું નથી. કોઈપણ મંદિરના વાસ્તુ મંડળમાં વાસ્તુદેવની સાથે વિનાયક, ભગવાન વિશ્વકર્માની પણ પૂજા કરવી જોઈએ. 

કોઈપણ સાધન, મશીન, ફેક્ટરી, કંપની, શસ્ત્ર અને કોઈપણ કાર્યલક્ષી વસ્તુની પૂજા કરવા સાથે, આ દિવસે, આપણે વેદોમાં ઉલ્લેખિત 31 મંત્રો વિશ્વકર્મા સૂક્ત સાથે યજ્ઞ કરવો જોઈએ અને મીઠાઈઓ વહેંચવી જોઈએ. ભગવાન વિશ્વકર્માની પૂજા કરો અને પવિત્ર પૂજા વિધિ, ભજન કીર્તન અને શોભાયાત્રાનું આયોજન કરવા સાથે તમારા સંબંધિત વિસ્તારોમાં આ તહેવારને ખૂબ જ ધામધૂમથી ઉજવો.

શ્રી વિશ્વકર્મા સાહિત્ય ધર્મ પ્રચાર સમિતિ તરફથી વિશ્વકર્મા પૂજા મહોત્સવની સૌને હાર્દિક શુભેચ્છાઓ.

લેખ સંકલનકર્તા - મયુરકુમાર મિસ્ત્રી

સંસ્થાપક - પ્રચારક

શ્રી વિશ્વકર્મા સાહિત્ય ધર્મ પ્રચાર સમિતિ - સંપૂર્ણ ભારત